Kentsel tasarım insanların hayatını düzenlemek üzere meydana getirdiği en önemli, en büyük fiziki ürün ve insan hayatını düzenleyen, çerçeveleyen yapıdır.
Kentsel tasarım nedir?
Kentsel tasarım projesi nasıl yapılır? Yeni şehir gelişmelerinin ilginç, şahsiyet sahibi, kültürel boyuta sahip, tabiata ve tarihe saygılı, güzel, seviyeli bir mimari ile tasarlanması da gelecek nesillerin kültür düzeyini kurtarmak açısından şarttır. En yoksul bir aileninde en gelişmiş bilgi, çözüm ve yeteneklerden yararlanarak tasarlanmış güzel bir çevrede yaşamaya hakkı vardır. İnsanın görevi bilinçle dünyayı güzelleştirmektir. Bu çabası sırasında varlığı, tabiata, insana saygılı; kendi varlığını idrak edeceği bir çevreyi, bir mimariyi geliştirmesi gerekmektedir. Mahalle tasarımının stratejik, yaşam kalitesini artırıcı, benimsenebilir, ve uygulanabilir olması gerekmektedir. İyi tasarımların ilgi çekici olması aslında basit fakat güçlü çözümler ile tasarlanmış olmasıdır. Bir mahallenin kurgusu, yapı sistemi pahalı olan çok katlı büyük apartman blokları yerine 1,2,3 katlı evler, nüfusun çok yoğun olduğu yerlerde ise 5-6 katı geçmeyen yatay konut yerleşmeleri çözümü yapılması gerekmektedir.
Üst Ölçekli Kentsel Tasarım Kararları Kentin bütününe ilişkin mahalle-planlama-tasarım stratejilerini yedi ana başlıkta toplamak mümkündür;
1-Bileşenlerin Niteliği
Mahalle dokusunun içinde sokakların ve caddelerin yaya yolu, yeşil alan, bisiklet yolu, otopark, bisiklet park yerleri, elektrikli araç istasyonları, akıllı çöp toplama gibi sistemler olmalıdır.
2-Yapı Adası Büyüklüğü
Binalarla birlikte iç bahçeleri, iç bahçelerinde oturma alanları, gezinme alanları olan, şehirle bütünleşik bir yapı adası oluşturulması gerekir. İç bahçelerin mümkün olduğunca güneş ışığı alacak şekilde tasarlanmalıdır.
3-Yapı Adası Donatı Alanı
Yapı adası içindeki otopark ile açık ve kapalı kamusal alan ihtiyacı karşılanmalıdır. Minimum sosyal alan büyüklüğü adanın min%30’u kadar olmalıdır.
4-Yükseklik stratejisi
Yükseklik stratejisi mevcut doku, yakın çevre ile ilişki ve genel siluet kuralları dikkate alınarak oluşturulmalıdır. Sokak algılaması dikkate alınarak yeni bir siluet oluşturulmalıdır. 1,2,3 katlı evler, nüfusun çok yoğun olduğu yerlerde ise 5-6 katı geçmeyen yatay konut yerleşmeleri çözümü yapılması gerekmektedir.
5-Mahalle Kimliği
Yeni oluşturulacak kentsel dokunun mahallenin mevcut kimliğine artı değer kazandırması sağlanmalı, mevcut olumlu kentsel özellikler korunmalıdır (canlı sokak yaşamı, mevcut odaklar ve donatılar)
6-Kullanım Kapasitesi
Mahallenin büyüklüğüne göre açık kamusal alan (park, oyun alanı, okul, ana okulu, cami vb.) ve kapalı kamusal ve ticari mekânlardan oluşmalıdır.
7- Sürdürülebilirlik
Enerji ihtiyacı sürekli artan, doğal çevresi tehdit altında olan ve özellikle büyük kentlerinde yaşam kalitesi sürekli düşen bir zamanda söz konusu sistemlerin bilinmesi ve uygulanması büyük önem taşımaktadır. Güneş enerjisi, elektrikli araba şarj istasyonları, yeşil bina vb. sistemlerin uygulanması gerekmektedir.
Mahallelerin Fonksiyonel Kurgulanması
Ortak Alanlar
Mahalle iç yolları
Genişlikler ve açıklıklar
Kentsel Tasarım Stratejileri
1. Süreklilik ve Erişebilirlik
Kullanımlar arası süreklilik ve dolaşım kolaylığı sağlanmalı, mahallede her yere erişilebilirlik yüksek olmalıdır. Yürüme mesafesinde ve kolay ulaşılabilir olmalıdır. Engelli kişilerin rahat bir şekilde dolaşması sağlanmalıdır.
2. Çeşitlilik
Açık alanlar, toplanma alanları, parklar, sosyal ve kültürel mekânlar gibi toplumun bütün kesimlerine yönelik farklı kamusal kullanım alanları çeşitliliği sağlanmalıdır.
3. Birleştiricilik
Toplumsal etkileşimi arttırmalı ve mahallenin yakın çevresiyle işlevsel ve mekânsal bütünleşmesini sağlamalıdır.
4. Kamusal Mekanlar
Mahalle dokusu içerisinde toplumsal ihtiyaca yönelik, dini tesis, eğitim, sağlık vb. işlevler için oluşturulacak kamusal mekânlar oluşturulmalı.
5. Fonksiyon
Mahallenin ihtiyaç ve beklentilerine en uygun kamusal ve ticari kullanımlardan oluşmalıdır.
6. Düzen
Yeni ada kompozisyonunda, yapı adaları ve yapı tipolojileri arasında uyum ve çeşitlilik sağlanmalı, dolu-boş dengesi kurulmalıdır.
7. Karakter
Yeni yapı tipolojileri tasarlanırken, tipolojinin sürekliliği, sokak-yapı ilişkisi ve insan algısı konularına dikkat edilmelidir.
8. Uygulanabilirlik
Yapı adası düzenini dönüştürmeye yönelik uygulanabilir çözümler üretilmelidir. Kullanılan malzemeler kentin dokusuna uygun seçilmelidir.
“Aslında çoğu tasarımların ilgi çekici olması, basit çözümler ile tasarlanmış olmalarıdır.”
— Oscar Niemeyer
Kentsel Tasarım Fikirleri
Üretilen projelerde ana hedef; mümkün olduğunca ekonomik, ekolojik ve sosyal bileşenleri dengeli bir oran ile oluşturmak, kentin tarihine, tabiata saygılı, güzel, seviyeli, hızlı ve kolay uygulanabilir, insan merkezli bir mimari ile tasarlanmasıdır.
Kentsel Tasarım Grid Sistem Yerleşkesi
Hızlı gelişen şehirlerde düzenli bir grid sistem şehir planı ön görülebilir. Mümkün olduğunca 90 derecelik açılar ile yanyana gelen planda 200-300 adımlık cepheler oluşturulur aynı zamanda yayalar için uygun bir yürüyüş mesafesi olması amaçlanır. Bir ana cadde belirlenip cadde meydan ile sonlandırılıp, meydanı cami ve etkinlik alanları sonrasında kordon ile birleştiren, okul, ana okulu, kültür merkezi, yönetim binası ve insanların gezebileceği bir park oluşturulabilir.
Kentsel Tasarım içinde Mimari Bağlam
Binaların cepheleri Türk-Osmanlı mimarisinde olduğu gibi cumbalar, taş, tuğla, pencere önlerinde ahşap kepenkler, ahşap cephe kaplamaları, çıkma balkonlar vb. bileşenler ile çeşitlilik oluşturmak amaçlanmıştır. Doluluk ve boşluk oranlarıyla şekil verilmiştir. Her adanın kendisinin yeraltı otoparkı vardır. Daire sayısına göre otopark adedi belirlenmelidir. Mahalle engelli kişiler için tüm erişilebilirlikler düşünülmüştür. • Lineer Bloklarda; Kütleyi meydana getiren dairelerin bileşenlerini cephede farklı bir şekilde yorumlayarak ve bunların uyumunu ifade edecek şekilde tektonik kavramı, bir bakıma insan algısından estetik bir iletişim sağlamak. • Sıra Evler de; Birbiri ardına bitişik nizam şeklinde müstakil dublex, triblex evler ile şehrin dokusunu o evin yaşamını zenginleştirerek kurgulanmasını sağladı. • Alçak Katlı Apartman; 3 kat olarak tasarlanmıştır. Kat planları dönüştürülebilir şekilde tasarlanmıştır. İsteğe göre katta 4 daire 2+1 yada 2 daire 3+1 olarak dönüştürülebilir. • Yüksek Katlı Apartman; 6 kat olarak tasarlanmıştır. Kat planları dönüştürülebilir şekilde düşünülmüştür. Geniş balkonlar, yeşil peyzaj olarak düzenlenmiştir.
Kentsel Tasarım da Yapılacak Binaların Kat Adetleri
Alçak katlı (2, 3 kat)
Orta katlı (3, 4 kat)
Yüksek katlı (4, 5 kat)
Çeşitlilik
Adalar bölünerek her bir ada farklı benzer fakat farklı konsept de yapılarak çeşitlilik oluşturulması hedeflenmiştir. Bunun içinde Lineer bloklar, sıra evler, alçak katlı(2,3 katlı) ve yüksek katlı(5-6 katlı) apartmanlar yer almaktadır.
Meydan
Mahallede yaşayanların toplanma alanını oluşturan, oturup sohbet, muhabbet edebileceği, psikolojik, biyolojik, manevi ihtiyaçlarını karşılayabileceği, yeşil adacıklar arasından, küçük bir göl üzerinden cami ve kültür merkezi aksına doğru uzanan bir köprü ile bağlantı yapılmıştır. Çocukların evlerinin önünde, bahçelerinde, mahallenin meydanında büyümek, dünyayı tanımak ve oynamak imkanı sağlanmıştır. Gençler için bir odak noktası oluşturması, yaşlılar ve engelli kişiler için güzel bir gezinme alanı oluşturulması sağlanmıştır.
Ana Cadde
Mahallede bir ticari ve gezi aksı oluşturulmuştur. İnsanların ihtiyaçlarını temin edebileceği (market, eczane vb.) bir ana cadde düşünülmüştür. Araçlar için açık otoparklar tasarlanmıştır. Evlerin cumbaları aynı zaman saçak görevi de görmektedir. Bu cadde Cumartesi ve Pazar günleri çocukların, yetişkinlerin rahat gezebilmesi, aktivitelerini rahat bir şekil yapabilmeleri için trafiğe kapatılması düşünülmüştür.
“İnsanın dünyadaki esas vazifesi dünyayı güzelleştirmektir.”
— Mimar Sinan
Kordon
Kordon kısmında geniş gezinti alanları, oturma alanları, açık hava sinema, tiyatro, konser ve diğer etkinlikler düşünülmüştür. Kaykay, paten, bisiklet gibi aktivitelerin oluşması sağlanmıştır. Denize karşı spor alanları yapılmıştır.
İç bahçeler
İç bahçeler mümkün olduğunca güneş ışığı alınacak şekilde yapılmıştır. Organik bir biçimde yeşillendirilmiştir. Her iç bahçe için bir toplanma alanı ön görülmüştür.
Hibrit Mahalle – Şehir, Kentsel tasarım
Geleceğin şehirlerini tasarlamak ve var olan şehirlerin güncellenmesindeki amaç İnsancı sosyal hibrit şehirdir ve teknoloji uzlaşması olmalıdır. Mahalle ile ilgili tüm detaylara teknolojik çözümler ile sağlanması. Bunlar; akıllı reklam panoları, akıllı sokak yüzeyleri, akıllı cepheler, akıllı çöp uygulaması gibi bir ekosistem kurmak hedeflemektir. Kentten ve kentliden toplanan verileri toparlayıp, değerlendirip ve hesaplayıp kentlinin profilini çıkartmayı, kentliyi potansiyeller konusunda uyarmayı ve kentliyle iletişime geçmeyi öngörmektir. Bu bağlamda kent mekanlarını kentlinin profiline göre şekillendirmeyi hedeflemektir.
